โปรดอย่าตกใจ!
วรเชษฐ์ บุญปลอด - สมาคมดาราศาสตร์ไทย
 |
| ดาวเทียมยูอาร์ส เทียบกับความสูงของมนุษย์โดยประมาณ (ภาพดาวเทียมจาก NASA) |
ดาวเทียมยูอาร์ส
ดาวเทียมวิจัยบรรยากาศชั้นบนหรือยูอาร์ส (Upper Atmosphere Research Satellite : UARS) เป็นดาวเทียมขนาด 4.5 × 11 เมตร หนัก 5.7 ตัน ที่องค์การบริหารการบินและอวกาศแห่งชาติของสหรัฐอเมริกา หรือองค์การนาซา ได้นำไปปล่อยในอวกาศเมื่อเดือนกันยายน 2534 โดยบรรทุกไปกับกระสวยอวกาศดิสคัฟเวอรี ภารกิจคือการสำรวจบรรยากาศชั้นสตราโตสเฟียร์ ดาวเทียมทำงานอยู่ในวงโคจรรอบโลกที่ความสูงประมาณ 580 กิโลเมตร หลังจากสิ้นสุดภารกิจแล้ว ปลายปี 2548 นาซาได้ใช้เชื้อเพลิงที่เหลืออยู่บนดาวเทียม ดึงดาวเทียมลงมาที่วงโคจร 360 × 510 กิโลเมตร เหนือผิวโลก เพื่อปล่อยให้ค่อย ๆ ตกลงมาด้วยแรงต้านจากชั้นบรรยากาศ
นาซาเตือนยูอาร์สใกล้ตก
วันที่ 9 กันยายน 2554 นาซาแถลงว่าดาวเทียมยูอาร์สจะตกในปลายเดือนกันยายนหรือต้นเดือนตุลาคม 2554 โดยปราศจากการควบคุม เนื่องจากไม่เหลือเชื้อเพลิงบนดาวเทียม พร้อมระบุว่ามีโอกาส 1 ใน 3,200 หรือ 0.03% ที่ชิ้นส่วนดาวเทียมจะตกใส่คนจนก่อให้เกิดการบาดเจ็บหรือล้มตาย นาซากล่าวว่าที่ผ่านมา ยังไม่เคยมีรายงานที่ยืนยันได้ว่ามนุษย์ได้รับอันตรายจากการตกของชิ้นส่วนดาวเทียมหรือขยะอวกาศอื่นๆ เว็บไซต์ของแอโรสเปซระบุว่ามีสตรีคนหนึ่งในรัฐโอคลาโฮมา โดนชิ้นส่วนจรวดขนาด 6 นิ้ว ชนเข้าที่ไหล่เมื่อปี 2540 แต่ไม่ได้รับบาดเจ็บ เนื่องจากถูกชนเบา ๆ แม้ความเสี่ยงจะต่ำมาก แต่นาซาก็ไม่ได้นิ่งนอนใจ และกำลังเฝ้าติดตามดาวเทียมดวงนี้อย่างใกล้ชิด
 |
| วงโคจรในขณะหนึ่งของดาวเทียมยูอาร์ส |
ในเบื้องต้นไม่สามารถระบุได้ว่ายูอาร์สจะตกในวันใดหรือบริเวณใด วงโคจรที่เอียง 57° กับเส้นศูนย์สูตร ทำให้บอกได้แต่เพียงว่าจุดตกอยู่ในช่วงละติจูด 57° เหนือ ลงไปถึงละติจูด 57° ใต้ ซึ่งครอบคลุมพื้นที่ที่มีประชากรโลกอาศัยอยู่เกือบทั้งหมด ส่วนวันและเวลานั้น ขณะแถลงข่าวต่อสื่อมวลชน นาซาประเมินว่าอยู่ในช่วงปลายเดือนกันยายนถึงต้นเดือนตุลาคม โดยระบุในเว็บไซต์เมื่อวันที่ 12 กันยายนว่าอาจเป็นสัปดาห์สุดท้ายของเดือน และล่าสุดเมื่อวันที่ 18 กันยายน คาดว่ายูอาร์สจะตกในวันที่ 23 กันยายน (± 1 วัน)
ศูนย์ปฏิบัติการอวกาศร่วม (Joint Space Operations Center หรือ JSpOC) ซึ่งเป็นหน่วยงานภายใต้กองบัญชาการยุทธศาสตร์แห่งสหรัฐอเมริกา (U.S. Strategic Command) จะแจ้งผลการพยากรณ์เวลาตกให้เราทราบเป็นระยะ อย่างไรก็ตาม การพยากรณ์จุดตกมีความไม่แน่นอนสูง เนื่องจากความไม่สม่ำเสมอของความหนาแน่นในชั้นบรรยากาศ แม้ก่อนตก 2 ชั่วโมง ก็ยังอาจคลาดเคลื่อนได้อีกราวครึ่งชั่วโมง เป็นความจริงที่ต้องยอมรับว่านักวิทยาศาสตร์ไม่สามารถระบุจุดตกที่แม่นยำได้ แต่จะตีกรอบให้แคบลงจนสามารถบอกได้ว่าดาวเทียมมีเส้นทางผ่านบริเวณใดบ้างขณะที่มันกำลังลุกไหม้ในบรรยากาศ
ข้อมูลจากแบบจำลองการตกของดาวเทียมดวงนี้ซึ่งจัดทำขึ้นในปี 2545 ประเมินว่าดาวเทียมจะเริ่มลุกไหม้จนชิ้นส่วนต่าง ๆ แยกออกจากกันที่ความสูงประมาณ 80 กิโลเมตร เกือบทั้งหมดถูกเผาไหม้ไปในชั้นบรรยากาศ แต่จะมีโลหะขนาดต่าง ๆ กันราว 26 ชิ้น และชิ้นส่วนเล็ก ๆ อีกหลายชิ้น น้ำหนักรวม 532 กิโลกรัม หลุดรอดลงมาถึงพื้นดิน
เศษซากเหล่านี้ทยอยตกเป็นแนวยาว 800 กิโลเมตร ตามเส้นทางการเคลื่อนที่ของดาวเทียมขณะที่มันพุ่งผ่านชั้นบรรยากาศ ซากที่เหลือส่วนใหญ่เป็นเหล็กกล้า อะลูมิเนียม โลหะไทเทเนียม และเบริลเลียม มีรูปทรงหลายแบบ ทั้งเป็นกล่องสี่เหลี่ยม ทรงกระบอก ทรงกลม และเป็นแผ่น ชิ้นใหญ่ที่สุดหนักราว 160 กิโลกรัม หากมีการพบเห็นชิ้นส่วนดาวเทียมตกที่ใดให้แจ้งต่อเจ้าหน้าที่ท้องถิ่น และหลีกเลี่ยงการแตะต้อง
สามารถมองเห็นได้หรือไม่
 |
| ตัวอย่างเส้นทางดาวเทียมยูอาร์ส จะเห็นว่าดาวเทียมเคลื่อนที่อยู่ระหว่างละติจูด 57° เหนือและใต้ |
ในอดีต สถานีอวกาศมีร์ของรัสเซียหนักราว 120 ตัน เคยตกในปี 2544 แต่เป็นการควบคุมให้ตกลงสู่มหาสมุทรแปซิฟิก จึงไม่ก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อผู้คนบนพื้นโลก ส่วนสถานีอวกาศสกายแล็บหนักราว 80 ตัน ตกเมื่อปี 2522 ชิ้นส่วนกระจายในมหาสมุทรอินเดียและดินแดนที่มีคนอาศัยอยู่เบาบางทางตะวันตกของออสเตรเลีย ไม่มีรายงานผู้ได้รับบาดเจ็บหรือทรัพย์สินเสียหาย
การสังเกตในประเทศไทย
 |
| ชิ้นส่วนจรวดชิ้นหนึ่งของนาซา ผ่านบรรยากาศโลกมาตกใกล้กรุงเทพฯ เมื่อวันที่ 13 มกราคม 2548 มีขนาด 1×2 เมตร เป็นโลหะไทเทเนียม หนัก 50 กิโลกรัม ชิ้นส่วนจรวดชนิดเดียวกันนี้ นอกจากประเทศไทย เคยมีรายงานตกที่ซาอุดีอาระเบีย อาร์เจนตินา และอุรุกวัย (ภาพ - The Orbital Debris Quarterly News, Volume 9, Issue 2, April 2005) |
ด้านล่างเป็นแผนภาพแสดงเส้นทางการเคลื่อนที่อย่างคร่าว ๆ ของดาวเทียมยูอาร์สในวันพฤหัสบดีที่ 22 กันยายน เมื่อสังเกตจากกรุงเทพฯ และบริเวณใกล้เคียง วงกลมรอบนอกคือขอบฟ้า ตรงกลางคือจุดเหนือศีรษะ ดาวเทียมยูอาร์สเริ่มปรากฏใกล้ขอบฟ้าทิศเหนือ จากนั้นเคลื่อนสูงขึ้น ทำมุมสูงสุดทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ แล้วเคลื่อนต่ำลง ไปสิ้นสุดใกล้ขอบฟ้าทิศตะวันออกเฉียงใต้ (เมื่อใกล้วัน แผนภาพนี้จะได้รับการปรับปรุงอีกครั้งตามวงโคจรที่เปลี่ยนไป)
ภาพท้องฟ้าเมื่อ UARS ผ่านในแต่ละจังหวัดดูที่ http://thaiastro.nectec.or.th/news/2011/special/uars.html
ความเคลื่อนไหวล่าสุด
- 23 กันยายน 2554
- เวลา 08:47 น. ดาวเทียมโคจรเป็นวงรีอยู่ที่ระดับ 171 × 180 กม. คาบ 88.0 นาที
- เวลา 07:17 น. JSpOC พยากรณ์ว่ายูอาร์สจะตกในวันที่ 24 กันยายน เวลา 07:42 น. (± 15 ชั่วโมง)
- เวลา 05:51 น. ดาวเทียมโคจรเป็นวงรีอยู่ที่ระดับ 173 × 183 กม. คาบ 88.1 นาที
- จากวงโคจรเวลา 02:55 น. แอโรสเปซพยากรณ์ว่ายูอาร์สจะตกในวันที่ 24 กันยายน เวลา 07:58 น. (± 7 ชั่วโมง)
- เวลา 02:55 น. ดาวเทียมโคจรเป็นวงรีอยู่ที่ระดับ 176 × 186 กม. คาบ 88.1 นาที
- 20 กันยายน 2554 เวลา 20:23 น. ดาวเทียมโคจรเป็นวงรีอยู่ที่ระดับ 203 × 220 กม. คาบ 88.7 นาที
*แอโรสเปซพยากรณ์ว่ายูอาร์สจะตกในวันที่ 24 กันยายน 2554 เวลา 03:36 น. (± 20 ชั่วโมง)*
- 23 กันยายน 2554
- วันที่ 19 กันยายน 2554 เวลา 19:14 น. ดาวเทียมโคจรเป็นวงรีอยู่ที่ระดับ 210 × 229 กิโลเมตร คาบ 88.9 นาที
- วันที่ 18 กันยายน 2554 เวลา 21:00 น. ดาวเทียมโคจรเป็นวงรีอยู่ที่ระดับ 215 × 237 กิโลเมตร คาบ 89.0 นาที
 |
| กราฟระยะห่างจากพื้นโลกของดาวเทียมยูอาร์ส เส้นประเป็นผลการพยากรณ์จากวงโคจร ณ วันที่ 19 กันยายน 2554 จากกราฟนี้ คาดหมายว่าวันที่ 23 กันยายน ดาวเทียมจะแตะระดับ 120 กิโลเมตร ซึ่งความหนาแน่นในบรรยากาศจะสูงมากพอจนดาวเทียมเริ่มเผาไหม้ จากนั้นถูกทำลายอย่างรุนแรงที่ความสูง 70-80 กิโลเมตร |
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น